شغل کاذب از عنوان‌های دهن پرکن و پراستفاده است که ممکن است همگی ما آن را بسیار زیاد شنیده باشیم. شاید برای شما هم سؤال پیش بیاید که شغل کاذب شامل چه مشاغلی می‌شود؟ بنابراین بهتر است قبل از هر چیزی مختصر توضیحی را درباره شغل کاذب با هم مرور کنیم. سپس تمرکز خود را بر روی اینکه شغل های کاذب؛ زنگ خطری برای اقتصاد جامعه هستند گذاشته و در انتها راهکارهایی برای حذف آنها ارائه می‌کنیم.
بنابراین تا انتهای این نوشته با ما همراه باشید.
شغل کاذب چیست؟
شغل کاذب به نوعی روی دیگری از بیکاری برای جامعه، شناخته می‌شود. در این گونه شغل‌ها اشخاص، در جایگاه و یا موقعیت شغلی که متناسب با تحصیلات آنها و یا مهارت‌های آنها نیست قرار داده شده‌اند. این قبیل مشاغل به این علت که منجر به ارائه خدمت خاص و یا عرضه یک کالا در جامعه نمی‌گردند، به عنوان
شغل کاذب شناخته می‌شوند. در این تعریف باید بدانیم مسئله بر خوب یا بد بودن موقعیت شغلی که شخص
مذکور در آن مشغول به کار است، نیست؛ بلکه این عدم تناسب بین مهارت‌ها، دانش و آن شغل است که
مشکل‌زا می‌شود.
شغل های کاذب یکی از مشکلات اجتماعی-اقتصادی بسیار خطرناک برای سلامت جامعه محسوب می‌شوند.
باید بدانیم جامعه اثرات بسیار مخربی را در ازای هر شخصی که در این دسته از مشاغل مشغول به کار
است، متحمل می‌شود. با گذشت زمان، میزان علاقه‌مندی نسبت به کسب مدارج علمی و مهارت‌های مختلف
کاهش پیدا می‌کند، چرا که سایر افراد جامعه نیز به غلط، این باور نادرست که برای فلان مدرک و یا رشته تحصیلی کار مناسبی وجود ندارد را پذیرفته و گرایش برای فهم اصولی، پایه‌ای و دانشگاهی رشته‌های
مختلف از بین می‌رود و به نوعی نظام آموزشی جامعه دچار اختلال خواهد شد.
از طرف دیگر، به‌کارگیری اشخاص در موقعیت‌ها و مشاغلی که متناسب با مهارت‌ها و توانمندی‌های آنها
نیست، باعث می‌شود که در موقعیت شغلی‌ای که مهارت داشتند به کار گرفته نشوند و این موضوع در دراز
مدت و با گذشت زمان آسیب‌های صنعتی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری را به جامعه وارد می‌کند. دلیل این مساله بسیار واضح و مشخص است، زیرا از اشخاص متخصص در این صنایع استفاده نشده است.
شغل های کاذب معمولاً به علت درآمدهای حداقلی که در کوتاه مدت دارند، انتخاب می‌شوند و شخص برای
فرار از مشکلات اقتصادی خود به آنها پناه می‌برد و در بین این اشخاص، افراد تحصیل کرده‌ای که
نتوانسته‌اند شغل مناسبی برای گذراندن زندگی خود پیدا کنند هم، به قطع یقین هستند.
انواع شغل کاذب کدام است؟
این روزها، شغل های کاذب بسیار گسترده‌تر از قبل شده‌اند و طبق مقاله‌ای که در یکی از خبرگزاری‌های
معتبر ایرانی چاپ شده از جای پارک گیر، فال‌گیر، راننده تاکسی (مسافر کشی با ماشین شخصی)،
گریه کن سر قبر تا همراه بیمار، دستفروش، داد زن برای جلب مشتری در یک مغازه و … را شامل می‌شود.
تا اینجای کار شاید مسئله نگران‌کننده نباشد؛ اما وقتی که افراد برای گذران زندگی خود به سمت شغل‌های خطرناکی همچون محو کردن پلاک و شرخری می‌روند، باید منتظر اتفاقاتی بود که سلامت جامعه را نیز به این واسطه تهدید می‌کنند.
علل و راهکارهای مقابله با شغل کاذب
علل مختلفی در ایجاد مشاغل کاذب وجود دارد از جمله:
- عدم تناسب بین شغل‌های مورد نیاز در جامعه و تعداد پذیرفته شدگان رشته‌های مختلف در دانشگاه‌ها
- کمبود سرمایه برای ایجاد شغل‌های متناسب با مدرک تحصیلی کسب شده از دانشگاه
- مشکلات مالی
- اعتیاد
- طلاق
- ضعف تربیتی
- و بسیاری موارد دیگر.
اما چگونه می‌توان از ایجاد شغل‌های کاذب جلوگیری کرد؟ برای کنترل گرایش به سوی شغل‌های کاذب به زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی بسیاری نیاز است. در ادامه به تعدادی از این زیرساخت‌ها اشاره می‌کنیم.
تلاش برای اشتغال زایی همسو با تخصص
البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اشتغال زایی بنا بر تعداد فارغ التحصیلان رشته‌های مختلف و متناسب با شرایط خاص جامعه ایران و به‌خصوص “تحریم” است. به این علت که در صورتی که نیازسنجی جامعه به‌درستی صورت نگیرد، منجر به صرف هزینه‌های بسیار بالایی شده و نمی‌تواند رفع کننده آسیب‌هایی باشد که به ناچار به علت تحریم متوجه کشور ایران شده است.
تقویت سرمایه گذاری داخلی برای افزایش فرصت های شغلی
در این مسئله نیز باید پس از آگاهی یافتن نسبت به آنچه که جامعه به آن نیاز دارد، بودجه‌ای برای کمک به سرمایه‌گذاران به‌خصوص در بخش خصوصی تخصیص داده شود. این مسئله علاوه بر کمک به پا گرفتن شغل‌های نو پایه، بسته به سودی که می‌تواند در پی داشته باشد، در سایر سرمایه‌گذاران نیز علاقه‌مندی و انگیزه خاصی را ایجاد خواهد نمود. ساده کردن مراحل لازم و موانعی که برای یک کارآفرین و سرمایه‌گذار می‌تواند وجود داشته باشد، از دیگر مسائلی است که می‌تواند تا حد زیادی مفید باشد.
تلاش برای کنترل تورم
بعد از پیشگیری، مسئله بسیار مهم درمان بیماری بیکاری (و به صورت خاص شغل‌های کاذب) است که سلامت جامعه را تهدید می‌کنند. مهم‌ترین قدم برای درمان، کنترل فقر است که به نوعی مبارزه با شغل های کاذب و اثرات زیان‌بار آن است. برای کنترل فقر می‌توان نرخ تورم را کنترل کرد. این کار باعث خواهد شد تا جامعه هر روز با آثار زیان بار گرانی اجناس روبرو نشود و در نتیجه افراد مجبور به روی آوردن به مشاغل کاذب نباشند.
کنترل نرخ مهاجرت
در حالت کلی، مهاجرت یکی از مسائلی است که تعادل را در جوامع مختلف بر هم می‌زند. خللی که در این تعادل ایجاد می‌شود، عواقب وسیعی دارد. کاهش نیروی جوان در مبدأ، کاهش فرصت‌های شغلی در مقصد و افزایش و کاهش بی رویه جمعیت و … نمونه‌ای از اثرات مهاجرت است. به هنگام صحبت از مهاجرت منظور فقط مهاجرت بین کشوری نیست؛ بلکه مهاجرت می‌تواند شامل مهاجرت از روستا به شهر و یا از شهرهای کوچک به سوی کلان شهرها و یا شهرهای صنعتی باشد. یکی از راه‌های کنترل نرخ مهاجرت، تلاش برای افزایش رفاه و درآمد در شهرهای کوچک و روستاها است.
بازبینی نظام آموزشی کشور
نظام آموزشی هر جامعه‌ای بسته به شرایط موجود در آن می‌تواند در هر عصر و دوره‌ای دستخوش تغییرات بسیار گردد. گاهی اضافه کردن رشته‌های تحصیلی جدید در دانشگاه‌ها، می‌تواند در اشتغال‌زایی مهندسی شده در یک جامعه به صورت فاحشی اثرگذار باشد. رشته کارآفرینی و یا حتی تأسیس دانشکده کارآفرینی از جمله تغییراتی است که می‌توان نام برد. و در یک کلام می‌توان گفت که باید سیستم آموزشی منطبق بر یک منطق کارا و اثربخش باز طراحی گردد.
نه گفتن به شغل های کاذب و ریشه کن کردن این گونه مشاغل زیان بار برای جامعه را می توان به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم بندی کرد. در بخش فردی این مقابله، افراد باید با آگاهی بیشتر و همچنین افزایش عزت نفس، هرگونه شغلی را صرفا به دلیل درآمدهای آن نپذیرند. در بُعد اجتماعی نیز نهادهای حکومتی بایستی شرایطی را فراهم آورند که دانش و اطلاعات افراد افزایش یافته و همزمان فشارهایی که اجبار برای اشتغال افراد در این گونه مشاغل را افزایش می دهد، کاهش یابد.
